some photos

बाख्रागोठाला देखि कमाण्डर इन चिफ सम्म

ठुलाबडा मानिसले भनेको सुनेको थिए बाच्नुपर्छ जीन्दगिमा के के देखिन्छ के के? समयले मानिसलाई कहाँ बाट कहाँ पुर्याउछ? के बाट के बनाउछ ? हामीहरुले मान्नैपर्छ समय यती बलवान छ कि केही समय भित्रै कुनै पनि ब्यक्तिको जीवन,स्थिती अनि रहनसहनमा आकाश जमिनको फरक ल्याउछ। तर त्यसका लागि पक्कै कडा मिहेनत,लगन आदी हुनैपर्छ। यही समयको परिबन्दले गर्दा म नेपालमा जन्मिएको ब्यक्ती हाल जिन्दगीको अनकन्टार भुमी अमेरिकामा छु। सबै जस्तै म पनि भोलि आकाश पातल ,स्वर्ग नर्क कहाँ पुग्छु अत्तोपत्तो छैन। अब प्रसँग सोझै शीर्षकमा ल्याउ कडा परिश्रम ,मिहेनत,लगन र समयको मागले गर्दा बारक ओबामा औपचारिक रुपमा ४४औअमेरिकी राष्ट्रपती भैसकेका छन्, वाइट हाउस भित्र प्रबेस गरिसकेका छन। भर्खरै इनग्र्याचुलेसन कार्यक्रम सकिएको छ। मेरा यी दुई आँखा जिन्दगीमा पहिलोपटक यति धेरै भवसागर मानिसहरु उक्त कार्यक्रमको लागि सलहझै हुम्मिएको प्रतक्ष देखिरहदा थकित भएका छन। अमेरिकी जनताहरुका लागि उनी अविस्मरणीय पात्र भइसकेका छन। अब सुरु गरौ उनको बिगत बारे।
बाराक ओबामाको जन्म सन् १९६१ अगस्त ४ अमेरिकाको होनोलुलु, हावाईमा भएको हो। एउटा सामान्य परिवारमा जन्मिएको मानिस आज महाशक्ती राष्ट्र अमेरिकाको कमान्डर इन चिफ पद उनको नाममा भइसकेको छ। अमेरिकी इतिहासमा भएको सबैभन्दा रोमान्चक चुनावमा उनको नाम ४४औं राष्ट्रपति बनाउँदै देश पहिलो कालो जातीको पहिलो राष्ट्रपतिको रूपमा चिनिएको छ। तर ह्वाइट हाउसम्मको उनको यात्रा सजिलो भने पक्कै थिएन । प्रसिद्ध अँग्रेजी पत्रिका टाइमले जव ओबामालाई कभरमा राख्यो तब धेरै मान्छे छक्क परे । टाइमले यो कालो जातको मान्छे अमेरिकी राष्ट्रपतिय निर्वाचनमा आफ्नो दावी गर्दैछ र संसारलाई अमेरिका एउटा परिवर्तनको संकेत गर्दैछ भनेर लेखेको थियो । जुन कुरा अहिले साचो भएको छ। आखिर संसारलाई परिवर्तनको सन्देश दिदैँ, राष्ट्रियता सबैभन्दा माथी छ भन्दै अमेरिकी जनताले ४७ बर्षिय अफ्रिकन-अमेरिकन बाराक ओबामालाइ राष्ट्रपति बनाइ छाडे। यसरी अब्राहम लिंकनपछि दोस्रोपटक एकजना दरिद्र र श्रमिक वर्गीय परिवारबाट आएको व्यक्ति अमेरिकाको राष्ट्रपति बनेका छन् । पहिला राष्ट्रपतिको उम्मेदबारमा मनोनयन हुन नै उनले सिनेटर हिलारी रोधाम क्लिटनसँग कडा प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्यो । हक्की स्वभाव र बोलीचालीमा कडा मिजासका ओबामाले राजनीति सुरु गरेपछि यो आदर्शलाई कहिल्यै त्यागेनन् । सन् २००४ मा डेमोक्रेटिक पार्टीको राष्ट्रिय सम्मेलनमा दिएको भाषण पछी मात्र उनलाई अमेरिकी जनताले अलि अलि चिनेका हुन तर उनको देश प्रतिको फरक भावना,स्पष्ट दृष्‍टिकोण, तीक्ष्ण बुद्धि, विलक्षण बोल्ने क्षमता र निरन्तर मिहेनतले गर्दा आज उनलाई नचिन्ने कमै मानिस होलान। यीनै क्षमताले गर्दा उनी सिनेटरको चुनाव जिते र हेर्दा हेर्दै उनी संचार माध्यममा छाउन लागे।

बाराकको पारिबारिक स्थिती पनि अली भिन्न प्रकारको छ। उनका बुवा केन्याली गरिब बाख्रागोठाला थिए भने आमा अमेरिकी हुन् । ओबामा दुई वर्षको हुँदा उनको बुवा र आमाबीच सम्बन्ध विच्छेद भएको थियो ।सन १९८२को एक सडक दुर्घटनामा उनका बाबुको मृत्‍यु भएको थियो। हावर्डमा पढ्ने अवसर पाएका उनका बुवाले पैसा नभएका कारणले सबै परिवारलाई त्यहा लैजान सकेनन। पढाइ सकेपछि उनका बुवाले केन्या सरकारका लागि काम गरे । बाराक छ बर्षको हुँदा उनकी आमाले एक इन्डोनेशियन नागरिकसँग विवाह गरिन । त्यसपछि उनको पुरै परिवार जकार्तामा बसाइँ सरे । त्यहाँ उनी चार बर्षसम्म बसे र उनले धर्म निरपेक्ष विद्यालयमा अध्ययन गरे । दश बर्षको उमेरमा उनी आफ्नी हजुरआमासँग बस्न हवाई गए जहाँ उनले आफ्नो बाल्यकाल र किशोरावस्था विताए । संयोगले बाराकका दुबै बुवा मुसलमान थिए तर ओबामा भने इसाइ हुन् । कोलम्बिया विद्यालयबाट उनले राजनीति शास्त्रमा पढाइ गरे र फेरी शिकागो गए । सन् १९८८मा उनले हावर्ड ल स्कुलबाट कानुनमा स्नाकोत्तर गरे । उनी हावर्ड ल रिभ्यूको पहिलो अफ्रीकी-अमेरिकी अध्यक्ष पनि बने । पढाइ पुरा गरेपछि उनले सामाजिक क्षेत्रमा हात हाले । उनले शिकागोमा सानो ठुलो धेरै काम गरे । कहिले उनले मतदाता पञ्जीकरण अभियान चलाए त कहिले संवैधानिक कानुनको बिषयमा भाषण दिए । उनले आमजनताको वकिलको रूपमा पनि काम गरे । १९९२ देखि २००४ सम्म सिकागोको युनिभर्सिटीको ल स्कुल'मा संवैधानिक कानुनका प्राध्यापक पनि भए। यस अबधिमा उनले बिभिन्न आरोह अबरोहविच दुइवटा किताव लेखिसकेका थिए। सन् १९९५मा लेखिएको "ड्रिम्स फ्रम माइ फादर" उनी राजनीतिमा आउनु अघि नै लेखिएको हो । यसमा उनले आफ्नो तीनतिर बसिरहेको परिवारको बारेमा, आफ्नो बुवाको अनुपास्थितीको बारेमा लेखेका छन् । उनको अर्को पुस्तक "द अडसिटी अफ होप" एक किसीमको राजनीतिक दस्तावेज हो । उनको नितीको बारेमा यो पुस्तकमा लेखिएको छ ।


ओबामाले एक कानुन व्यवसायी मिशेल सँग सन् १९९२ विवाह गरे । हाल उनका क्रमश ११ वर्षिय र ८ वर्षिय मालिया र शासा नामका दुई छोरीहरू छन् । ओबामाले सन् १९९६ मा पहिलो पटक इलिनोइस राज्य सिनेटको निर्वाचन जिते । यहाँ उनले दलगत श्वार्थभन्दा माथी उठेर काम गर्ने राजनितीज्ञको छवी बनाएका छन् । उनले गरिबको लागि करमा राहत, मृत्युदंड सम्बन्धी कानुनमा महत्वपुर्ण परिवर्तनको लागि काम गरेका छन् । यसैको फलस्वरूप सन् २००४मा उनलाई अमेरिकी सिनेटको लागि चुनियो । ओबामा शुरूदेखि नै इराक युद्धका विपक्षमा छन् । सन् २००३ मार्चमा इराकमा हमला हुनुअघि नै उनले युद्धको आशंकाको बारेमा कुरा गरेका थिए । उनले इरानसँग बिना सर्त वार्ता गर्न पनि बताएका छन् । अमेरिकी राजनीतिमा उनको छवि द्रुत गतिले अगाडी बढेको छ र अहिले संसारको ध्यान उनीमा केन्द्रित छ । अमेरिका अहिले सन् १९३० मा देखिएजस्तो आर्थिक मन्दीको भुमरीमा परेको छ । रिपब्लिकन पार्टीका तर्फबाट प्रतिनिधित्व गर्ने उदार अर्थतन्त्रका पक्षधर जर्ज डब्लु बुसले अमेरिकी अर्थतन्त्र सुधारका लागि चालेका यावत् कदमहरू असफल भएको बेलामा ओबामा अमेरिकी सत्ताको साँचो सम्हाल्दै छन् । ५२ प्रतिशत मत पाएर राष्ट्रपतिमा निर्वाचित ओबामाले अमेरिकी अर्थतन्त्रलाई सुधार्ने विश्वास गरिएको छ ।

ओबामाको विजय यसकारण पनि महत्त्वपूर्ण मानिएको छ, अमेरिकामा सदियौंदेखि वर्णविभेद कायम रहेको छ । अमेरिकामा रहेका श्वेतहरूले अश्वेतलाई अझै पनि राज्यका सबै स्रोतहरू उपभोग गर्नबाट वञ्चित गर्दै आएका छन् । यो क्रम भंग भयो भने पनि अमेरिकामा रहेका धेरै अश्वेतले ओबामाको विजयलाई कालान्तरसम्म ऐतिहासिक घटनाको रूपमा लिनेछन् । आफ्नो विजयपछि दसौं हजार समर्थक र शुभेच्छुकमाझ खुसी बाँड्दै ओबामाले भनेका थिए 'हामी अहिले यहाँ विजयोत्सवका लागि हाजिर भएका छौं । यो विजय नयाँ युगको सुरुवात हो । संकटग्रस्त अमेरिकन अर्थतन्त्रबाट पार पाउन सके नयाँ युगको सुरुवात हुनेछ ।' चुनावकै समयमा सार्वजनिक भएका विभिन्न सर्वेक्षणहरूले पनि डेमोक्र्याट उम्मेदवार ओबामाले मात्र अमेरिकन अर्थतन्त्रलाई सुधार गर्न सक्ने बताउँदै आएका थिए। चुनावी परिणाम आएलगत्तै उनी शान्त मुद्रामा समर्थकसामु उभिए र भने, 'अमेरिकामा परिवर्तन आएको छ ।'"एउटा दास युगबाट रुपान्तरित हुँदै एउटा काला जातिको मानिस राष्ट्रपती सम्म हुन सक्नु हाम्रो लागि अत्यन्त खुशीको कुरा हो । बल्ल हामी अमेरिकी नागरिक भएको महशुस गरेका छौ ।"दुईसय बर्षिय अमेरिकाको राजनितिक इतिहासमा पहिलो पल्ट अफ्रिकन अमेरिकन राष्ट्रपतिको हैसियतमा उनि उभिएर यो देशमा सबैले भन्ने "ल्याण्ड अफ अपरच्युनितटी" वास्तवमै हासिल गर्न सकिने रहेछ भन्ने उदाहरणको रुपमा सबैलाई हौसला दिदै विजयको उदघोषण गरेकाछन नयाँ राष्ट्रपति ओबामा ,जो आफैमा एउटा महान इतिहास बनेकाछन र बनाएकाछन हरेक नागरिकको एउटा उदाहरणको पात्र । उनले गर्वका साथ अगाडि भने " बृद्ध बालक, धनि गरिब, डेमोक्रयाट, रिपब्लिकन, काला गोरा, हिस्पानीक, एसियन, नेटिभ अमेरिकन, गे, अपांग, सपांग, निर्वल सबैलाई समेटेर जान सक्ने देश हो यो र यो मात्र रातो र निलो रंगले बनेको देश हैन यो एउटा संयुक्त राष्ट्र हो र जहिलेपनि संयुक्त रहि रहने छ । अमेरिकामा परिवर्तन आएकोछ र यो परिवर्तन हरेक नागरिकले महसुस गर्नेछन् ।"अमेरिकाको शक्ती भनेको बन्दुक र युद्ध होइन, प्रजातन्त्र, मानव अधिकार र आदर्श हो"यो अभिव्यक्तीले पनि उनको शान्तिप्रतिको प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दछ । बिजयको पहिलो दिन उनले दिएको बक्तब्य र राष्ट्रपती भइसकेपछी १८ मिनेट लामो ब्यक्तब्यमा पनि उपर्युक्त कुरामा अझ जोड दिदै उनले अगाडि भनेका छन "अमेरिका विश्वको एक महान लोकतान्त्रिक मुलुक हो,आज विश्वको नजर हामीमाथि छ अमेरिका आज जस्तो छ त्यो नेताहरुको बुद्धिले होइन जनताहरुले गर्दा हो।"अमरीकी संविधानको चर्चित अंश 'परस्यूट ऑफ़ हैप्पीनेस'बाट प्रेरणा लिदै उनले भने 'हामी सबै मनिसहरु समान,स्वतन्त्र र सबैको लागि आफ्नो तरिकाले खुशी खोज्नको लागि अवसर मिल्नुपर्छ।'


आठ बर्ष सम्मको बुशको असफल बिदेश निती र र धरासायी हुन लागेको अमेरिकि अर्थतन्त्रलाई सम्हाल्ने र वासिङ्टनलाई परिवर्तन गरी जनताको शासन स्थापित गर्ने नारा दिएर ओबामाले लाखौं लाख नयाँ मतदाता, युबा विद्यार्थीहरुको मत मात्र प्राप्त गरेका छैनन् अमेरिकामा टाउको दु:खाइ बनिरहेको आप्रबास समस्यालाई गैर कानुनी आप्रबासिहरुको पक्षमा समाधान गर्ने बाचा गरेर लाखौं अमेरिकाको नागरिकता प्राप्त गरिसकेका हिस्प्यानिक र अन्य आप्रबासिहरुको मत पनि उछिट्ट्याउन सफल भएका छन् ओबामाको अमेरिकि समाज बदल्ने, राजनीति जनताको पक्षमा ल्याउने र अमेरिकन सपना कायम राख्ने नारा नै यो निर्वाचनको प्रमुख आकर्षण र बिजयको एकमात्र कारण हो । विश्व समुदायमा गुमेको अमेरिकी साख पुनर्जिबित गर्न ओबामाको नयाँ अनुहार सहायक सिद्ध हुनसक्छ । त्यसैले ओबामा सँग समस्या र चुनौती को पहाड सँगै सम्भावना र अबसर पनि त्यतिकै मात्रामा छ । आशा गरौ अमेरिकामा परिवर्तन हुनेछ, वासिङ्टन जनताको पक्षमा काम गर्ने छ, अमेरिकी सपना पुनर्बहाली हुनेछ,अमेरिकी अर्थतन्त्र फेरी बलियो हुनेछ जस्ले अमेरिकामा बस्ने मात्र होइन जसरी अमेरिका बिग्रदा विश्वकै अर्थतन्त्र बिगार्ने गर्छ त्यसै गरी पुनर्स्थापित अर्थतन्त्रले विश्वलाई फेरी नयाँ ट्र्याकमा ल्याउने छ । यही सोचाइ भएरनै होला उनको बिजयमा अमेरिका बासी मात्र होइन सारा विश्व खुशी भएको।



कमल भट्टराई मनासस-भर्जिनिया
bhattaraikamal1973@gmail.com

जीवन

रात; निदाउनेहरुका लागि हो
आँसु; रुनेहरुका लागि हो
विश्राम; थाक्नेहरुका लागि हो
जिब्रो; बोल्नेहरुका लागि हो
रुप; देखाउनेहरुका लागि हो
मृत्यु; हार्नेहरुका लागि हो

कालो रात हैन, उज्यालो दिन चाहन्छु म
बग्ने आँसु हैन, उन्मुक्त हाँसो चाहन्छु म
विश्राम हैन, निरन्तर हिँड्ने पाइला चाहन्छु म
बोल्ने जिब्रो हैन, पौरखी पाखुरी चाहन्छु म
सुन्दर रुप हैन, सफा मन चाहन्छु म
पराजित मृत्यु हैन, संघर्षशील जीवन चाहन्छु म

किनकी,
जाग्नेहरुका लागि हो, दिन
खुसी हुनेहरुका लागि हो, हाँसो
हिँड्नेहरुका लागि हो, पाइला
पौरख गर्नेहरुका लागि हो, पाखुरी
खुल्नेहरुका लागि हो, मन
जुध्नेहरुका लागि हो, जीवन । एकल यात्री

मान्छेहरु

आज भोली मानिसहरु फेरी हास्न छाडेका छन्
किन हो कुन्नी कुराहरु मन मै राख्न थालेका छन्
हिमाल चढ्‍न चालिएका पाइलाहरु शिखरमा कहिल्यै नपुग्ने भएका छन्
आफैले हिड्‍न थालेका बाटाहरु आफैले विर्सन थालेका छन्
आजभोली खै किन हो कुन्नी सबै मानव जाति हास्न छाडेका छन्

एउटा लक्ष लिएर बाटो लागेकाहरु लक्षमा पुग्न छाडेका छन्
थालिएका काम पनि अधुरो अधरै छाड्‍न थालेका छन्
देश बनाउछु भनि लागेका नेताहरु देशै छाडी भाग्न थालेका छन्
धिकार दिलाउन लागेकाहरु आफै घर भत्काउन थालेका छन्
आजभोली खै किन हो कुन्नी सबै मानव जाति हास्न छाडेका छन्

मानवताको अर्थ नबुभी रहरहरुको लहर बोकी दौडन थालेकाहरु
आफुले गर्न सक्नेकामहरु पनि विचैमा छाड्‍न थालेका छन्
आफ्नै स्वार्थ पुरा गर्ने मात्र ध्येय राखी अरुलाइ कन्याउन थालेका छन्
न्‍षड्‍यन्त्रको जालो बुनि सुन्दर सपनाको पालुवा भाच्न थालेका छन्
आजभोली खै किन हो कुन्नी सबै मानव जाति हास्न छाडेका छन्

जन्मने वितिकै थालिएका कामहरु अनि आफ्नै कर्तव्य विर्सेर
जो पनि अरुलाइ भाजोहाल्न मात्र सिक्न थालेका छन्
एक पटक एकतान्त्रिय तानाशाहिको गन्ध फैलाउन खोजेका छन्
आफ्नै गाउँघर बनाउछु भनि लागेकाहरु आफ्नै पेट भर्न लागेका छन्
आजभोली खै किन हो कुन्नी सबै मानव जाति हास्न छाडेका छन्
मान्छे माथि मान्छेको भिडमा आफै आफै हराउन थालेका छन्
-manu

आँखा

मेरी आमासँग एउटा मात्र आँखा थियो । एकआँखे ती मेरी आमा कुरुपताकी प्रतिमूर्ति थिइन त्यसैले म घृणा गर्थे म उनलाइ । उनको र मेरो सम्बन्धको बारेमा कसैसँग परिचय खुलोस भन्ने म चाहँदैनथेँ । उनी एउटा विद्यालयमा विद्यार्थी र शिक्षकहरूलार्इ खाना पकाउने र लुगाफाटो धोइदिने काम गर्थिन। त्यही आम्दानीबाट हाम्रो परिवारको गुजारा चल्ने गरेको थियो ।

अचानक एकदिनको कुरा हो, मेरी आमा मेरो पढाइको बारेमा बुभन मेरो स्कुलमा आइन्‍ । मैले मेरा साथीहरूलार्इ उनी मेरी आमा हुन्‍ भनेर चिनाउन सकिन, किनकि मेरी आमा अत्यन्तै कुरुप थिइन्‍ । उनी त्यसरी मेरो स्कुलमा आउँदा मलार्इ अत्यन्तै नराम्रो लाग्यो । मैले उनलार्इ कर्के आँखाले हेरेँ र बाहिरतिर दौडिएँ ।

अर्का दिन मेरो एकजना साथीले मसँग मेरी आमाको बारेका कुरा उठायो । उसले मलार्इ भन्यो "छ्‍या तिम्री आमाको त एउटा मात्रै आँखा । कस्ती काली तिम्री आमा त ! त्यस्ती कुरुप बुढीलार्इ आमा भन्न तिमीलार्इ लाज लाग्दैन ?" उसको कुरा सुनेर म मरेजस्तै भएँ । आखिर त्यस दिन मेरी आमा किन स्कुलमा आएकी होलिन्‍ ? उनीप्रतिको रिस र आत्रोशले म आफैँलार्इ चिथोरुँ जस्तो लाग्यो । साथीहरूको अगाडि बेइज्जत भएको भन्ठानी मलार्इ भुतुक्क मरुँ जस्तो पनि लाग्यो ।

एकदिन मैले आमालार्इ बेसरी भपार्दै भनेँ "तिमी किन गयौ मेरो स्कूलमा, आफ्‍नो कुरुपता प्रदर्शन गरेर किन मेरो बेइज्जत गर्‍यौ?" मैले आबेगमा नै भनिदिएँ "तिमी मर्न नसकेकी बुढी ।" मेरी आमाले कुनै प्रतिउत्तर दिइनन्‍ । मैले आमालार्इ गरेको गाली सम्भेर मलार्इ कत्तपनी पछुतो लागेन किनकि म उनीसँग असाध्य रिसाएको थिएँ । उनको कुरुपताले ममा घृण भाव बढाइरहेको थियो ।

मलाइ त्यो घरबाट धेरै टाढा भाग्न मन लाग्यो ताकि अब उनीसँग कहिल्यै भेट नहोस्‍, उनको कुरुप अनुहार देख्नै नपरोस्‍ ।

दिनहरू बित्दै गए । त्यसपछि मैले धेरै मेहनेतका साथ पढेँ । मैले स्वदेशमा मात्र होइन विदेश गएर पढ्‍नसमेत छात्रवत्त पाएँ । मैले धेरै पढेँ र पछि बिहे पनि गरेँ । शहरमा एउटा सुन्दर घर पनि बनाएँ । यतिखेर मेरा आफ्नै छोराछोरी पनि भइसकेका थिए ।

म आफ्नै संसारमा मस्त थिएँ । मेरो मस्तीको सँसारमा एकदिन अचानक मेरी आमा आइपुगिन्‍ । मेरो घरको ढोकामा मेरी आमा उभिएकी थिइन। उनीसँग भेट नभएको निकै भइसकेको थियो । बुढ्‍यौलीका कारण उनको कुरुपता अभै बढेको थियो । उनले आफ्ना नातिनातिनालार्इ त देखेकीसम्म थिइनन्‍ । मेरो ढोकामा उभिएको उनको त्यो कुरुप अनुहार देखेर मेरा बच्चाहरूले उनलार्इ बेसरी जिस्क्याए, गिज्याए । उनले मेरा सन्तानलार्इ गाली गरिन्‍ र थप्पड पनि लगाइन्‍ । मेरो घरआँगनमा मेरै सन्तानले गाली र थप्पड खाएको देख्दा मलार्इ असैह्य भयो । मैले उनलार्इ बेसरी कराएँ । "तिमी किन आएकी यहाँ ? कसले बोलायो तिमीलार्इ ? तिम्रो यो अनुहार लिएर कहिल्यै आउनुपर्दैन यहाँ । जाउ, गइहाल तुरुन्त गइहाल ।" मेरो गाली सुनेर उनले विस्तारै जवाफ दिइन्‍"माफ गर, सायद मैले गलत ठेगाना समातेछु । म तिम्रोमा आएर अब कहिल्यै पनि तिमीलार्इ दुख दिने छैन ।" यति भनेर उनी त्यहाँबाट तुरुन्तै हराइन।

अरू केही वर्ष बितेर गए । एकदिनको कुरा हो गाउँको मेरो पुरानो विद्यालयमा पुनर्मिलन समारोहको आयोजना गरिएको र त्यसमा अनिवार्य सहभागी हुन लेखिएको निम्तोपत्र मेरो हातमा पर्‍यो । कुनै विजनेस टि्रपमा जाँदैछु भनेर मैले मेरी श्रीमतीलार्इ ढाँटेँ र म मेरो पुरानो विद्यालयको त्यो समारोहमा भाग लिन गएँ ।

समारोहको अन्त्यसँगै त्यहीँ नजिकै रहेको मेरो पुरानो गाउँमा घुम्न मलाइ उत्सुकता जागेर आयो । म मेरो पुरानो गाउँतिर गएँ । मैले गाउँलेहरूबाट मेरी कुरुप आमा मरिसकेको थाहा पाएँ । आमाको मृत्यूमा मलार्इ कुनै विस्मात लागेन । एक सामान्य घटना घटेजस्तै मैले त्यसलार्इ सहज ढंगले पचाएँ । उनका लागि मसँग एक थोपा आँशु पनि थिएन । तर मृत्यूअघि मेरी आमाले मलार्इ लेखेको एउटा चिठी गाउँलेहरूले मेरा हातमा थमाइदिए । चिठी खोलेँ र पढ्‍न थालेँ । चिठीमा यस्तो लेखिएको थियो

मेरो प्रिय छोरा,
मलाइ माफ गर म तिम्रो घर आएर तिम्रै छोराछोरीलार्इ गाली गरेँ । मैले तिमीलाइ पटक पटक दु:ख पनि दिएँ । तिमी आफूले पढेको गाउँको विद्यालयमा आउँदैछौ भन्ने थाहा पाएर म निकै खुसी भएकी थिएँ तर तिमीलाइ हेर्न म उठ्‍न सकिन छोरा । म निकै बिरामी थिएँ । तिमीलाइ हेर्ने मेरो अन्तिम धोको पनि पूरा गर्न सकिन । तिमी ठूलो हुँदा सम्म मैले तिम्रो चित्त बुझाउन कहिल्यै पनि सकिन । छोरा, तिम्रो आँखामा म सदा घृणको पात्र भइरहेँ । मैले तिमीलाइ निकै दु:ख दिएकी छु ।छोरा, तिमीलाइ थाहा छैन जब तिमी सानो थियौ अचानक एउटा दुर्घटनामा परेका थियौ । त्यही दुर्घटनामा तिमीले एउटा आँखा गुमायौ । एउटी आमा भएकीले मैले तिमीलार्इ एउटा मात्र आँखा भएको हेर्न सकिन । हुन पनि कसरी सक्नु, आफ्नै सन्तान एउटा मात्रै आँखा लिएर हुर्किरहेको छ । तिम्रा साथीहरूले तिमीलार्इ एकआँखे भनेर हेपेको र जिस्काएको मैले सहनै सकिन । अनि एकदिन मैले तिमीलार्इ अस्पत्ताल लिएर गएँ । अस्पतालमा आँखा किनेर प्रत्यारोपण गर्न धेरै रकम चाहिने रहेछ तर मसँग त्यति धेरै पैसा कहाँ थियो र ? अन्तत: डाक्टरलार्इ मैले मेरो आफ्नै एउटा आँखा झिक्न लगाएँ र तिम्रो बिगृएको आँखामा प्रत्यारोपण गरिदिएँ । अब तिमीसँग दुइवटै आँखा भए । आहा, तिमी कति सुन्दर देखियौ । मेरा निम्ति जीवनको यो अत्यन्तै दुर्लभ खुशी थियो ।
प्यारो छोरा, आज मलार्इ निकै गर्व लागिरहेको छ । मेरो सन्तान जसले आज मेरै आँखाबाट संसार हेरिरहेको छ । आखिर के नै फरक भयो र मैले हेर्ने संसार आज मेरै आँखाबाट मेरो आफ्नै छोराले हेरिरहेको छ । त्यो त्यही आँखा हो, जुन आँखाले मैले पहिले संसार हेर्ने गर्दथेँ आज मेरो छोराले हेरिरहेको छ । म निकै खुसी छु छोरा । म अब यो संसारमा रहनु र नरहनुमा केही फरक छैन किन कि मेरो ठाउँमा आज मेरो छोरा छ अनि मेरै आँखाले यो अनुपम संसार हेरिरहेको छ । तिमी जहाँ रहन्छौ सुखी रहनु, सम्पन्न रहनु यो मेरो आशिर्वाद तिमीलार्इ । छोरा तिमीले अब कुनै पनि बेला सोच्नुपर्दैन कि तिम्री यो कुरुप आमा आएर तिमीलार्इ फेरिफेरि दु:ख दिनेछ । तिमीलार्इ नहेरी बस्न नसकेकीले मात्र कहिलेकाँही तिमीलार्इ भेट्‍न आउँथे, अब त त्यो दिन पनि सकियो छोरा, अब तिमी सधैसधै सुखी रहनु । मेरो सारा आशिर्वाद र माया तिमीलाइ ।
उही तिम्री
कुरुप आमा

(इन्टरनेटमा अङ्‍ग्रेजी भाषमा रहेको अज्ञात लेखकको यो कथा सुमन भट्टरार्इले रुपान्तर गर्नुभएको हो । यो अवस्था नेपालका कतिपय परिवारमा देख्न सकिन्छ । मैले पढेका कथाहरु मध्येमा यो कथा वास्तविकता सँग नजिक पाएकोले तपार्इहरुलार्इ पनि पढ्‍ने मौका दिन मन लाग्यो, हुन सक्छ तपाइहरु मध्ये कतिले त यो कथा पहिले नै पनि पढि सक्नु भएको होला त्यसको लागी क्षमा प्रार्थी पनि छु )

बिश्वपरिक्रमाको तेश्रो वाषिर्कोत्सव सम्पन्न

वाशिङ्टन डि.सी.जनवरी १७,
वाशिङ्टन डि.सी. क्षेत्रवाट नियमित रुपमा विगत २ वर्षेखि प्रकाशित हुँदै आइरहेको पाक्षिक अखवार विश्वपर्रि्रमाको तेश्रो वाषिर्कोत्सव विविध कार्यक्रमका साथ सम्पन्न भयो । सो कार्यक्रमलाई सम्वोधन गर्दै नेपाली दूतावास अमेरिकाका कार्यवाहक राजदूत काल्रि्रसाद पोखरेलले विश्वपर्रि्रमाको नियमित प्रकाशनले नेपाली जन समुदायमा सूचना र समाचारको वाहकको मात्र काम नगरी नेपाली भाषा , साहित्य, संस्कृतिको सर्म्वर्धनमा समेत उल्लेखनीय योगदान पुर्‍याएको चर्चा गर्दै दूतावासले सक्दो सहयोग गर्ने वताउनु भयो ।विशेष अतिथिको आसनवाट वरिष्ठ जेष्ठ पत्रकार गोकर्ण्र्ााव पाण्डेले साहित्यकारले पत्रकारिता गर्दा समाजलाई अझ उत्तम हुने वताउँदै कवि मोतिराम भट्ट एवम् महाकवि देवकोटाले पत्रकारिता गरेको दृष्टान्त प्रस्तुत गर्नुभयो ।

सो समारोहमा वाषिर्कोत्सवको उपलक्षमा आयोजित उत्तर अमेरिकाका महिलाहरुको महिला कविता प्रतियोगिताका लागि प्राप्त कविताहरु प्रस्तुत गरिएका थिए ।प्रतियोगितामा सामेल कवयित्रीहरु सिर्जना घिमिरे, सुलेखा भण्डारीले आफ्ना कविता प्रस्तुत गरेका थिए भने कविता पठाएर प्रतियोगितामा सामेल कविताहरु टीका पुन, शाश्वत पराजुली एवम् मुक्ति दवाडीले वाचन गरेका थिए ।

प्रतियोगितामा सामेल कविताहरुको मूल्याङ्कन समितिका संयोजक कवि वसन्त श्रेष्ठले प्रतियागी कविताहरु स्तरिय भएको वताउँदै प्रतियोगिताको नतिजा प्रस्तुत गर्नु भएको थियो, जस अनुसार विस्कानशीनकी मीना दाहाल प्रथम, म्यासाच्युसेट्सकी आकृति शर्मा दोश्रो तथा नर्थ क्यारोलाइनाकी कविता घिमिरे र भर्जिनियाकी मञ्जु पुन तेश्रा भ्ाएका थिए । प्रतियोगितामा सामेल उपस्थित पुरस्कृत एवम् सहभागी कवयित्रीहरुलाई प्रमुख अतिथिले पुरस्कार एवम् प्रमाण पत्र प्रदान गर्नु भएको थियो ।

सोही समारोहमा वाशिङ्टन डि.सी.मेट्र्रो इलाकामा लामो समयदेखि समाज सेवा क्षेत्रमा अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्नुहुने अगुवा समाजसेवीहरु राम मालाकार तथा कृष्ण निरौलालाई सम्मान गरिएको थियो ।

सो समारोहमा नेपाल अमेरिका पत्रकार संघका अध्यक्ष गिरिश पोखरेल, एन्वाका अध्यक्ष माधवी वस्नेत, एएनएसका अध्यक्ष विष्णु थापा, एएनएका महासचिव मेदिनि अधिकारी, नेवा अर्गनाइजेसन अफ अमेरिकाका अध्यक्ष राजेश श्रेष्ठ, नेपाल पासा पुच अमेरिकायका अध्यक्ष मीरा श्रेष्ठ, प्रख्यात लोकगायक प्रेमराजा महत तथा सम्मानित व्यक्तित्वहरु राम मालाकार तथा कृष्ण निरौलाले शुभकामना मन्तव्य प्रस्तुत गर्नु भएको थियो ।
कार्यक्रमका सभापति एवम् विश्वपर्रि्रमाका प्रधान सम्पादक गोविन्द गिरी प्रेरणाले आफू मूलत साहित्यकार भएकाले नेपाली अक्षरलाई अमेरिकाका नेपालीहरुको घर दैलोमा पु्रर्‍याउन यसको प्रकाशन शुरु गरेको वताउँदै विदेशी भूमिमा नेपाली भाषा साहित्य र संस्कृतिको जगर्नालेनै आफ्नो पहिचान कायम राख्न सकिने वताउनु भयो ।
भर्जिनियाको आर्लिङ्टन केन्द्रिय पुस्तकालयको सभाकक्षमा सम्पन्न सो वाषिर्कोत्सव समारोहको सञ्चालन शाश्वत पराजुलीले गर्नु भएको थियो ।

स्मरणशक्ति कसरी बढ्छ ?

मानिसले बोलेको हरेक शब्द, पढेको हरेक किताब वा हेरेको हरेक सिनेमाको याद उसको दिमागमा सधैं-सधैंका लागि संग्रहित भएको हुन्छ । व्यक्ति ९९ वर्ष बाँचे पनि ती स्मृतिहरू उसको दिमागमा जस्ताको तस्तै रहिरहन्छन् । यदि कुनै कुराले तपाईंको ध्यान आकषिर्त गर्छ वा हेर्ने, सुँघ्ने, छुने वा अनुभूति गर्ने इन्दि्रयलाई उत्तेजित गर्छ भने तपाईंले त्यसलाई सजिलै सम्झनुहुनेछ । स्मरणशक्ति बढाउनका लागि निम्न उपाय अपनाउन सकिन्छः

पढ्दा सक्रिय रूपले पढ्नुपर्छ ।

पढेको कुरामा ध्यान एकाग्र हुनुपर्छ र त्यसमा पूरा रुचि पनि हुनुपर्छ । पढेको विषयवस्तुलाई व्यस्थित रूपले संगठित अर्थात् सूचीबद्ध गर्नुपर्छ ।पढेको वा सुनेको विषयवस्तुलाई नोटकपीमा संक्षिप्त र व्यवस्थित रूपमा सारांश उतार्नुपर्छ । पछि सारांशलाई सही ढंगले विस्तार गरेर नोट बनाउनुपर्छ । पढेको कुरालाई पहिचान गर्न मात्र होइन, त्यसलाई तपाईंले पुनः उत्पादन गर्न अर्थात् लेख्न वा अरूलाई बताउन सक्षम हुनुपर्छ । स्मरणशक्ति त्यही व्यक्तिको उत्कृष्ट हुन्छ, जसले आफूले पढेको कुरा याद गर्ने चेष्टा गरिरहन्छ र त्यसलाई एकआपसमा व्यस्थित ढंगले उन्ने (जालो बुन्ने) वा शृंखला बनाउने प्रयत्न गर्छ । यसो गर्नका लागि स्कुल, कलेज वा सिक्ने ठाउँमा नास्ता खानका लागि छुट्टयाइएको अथवा कतै बसिरहँदा वा हिँडिरहँदाको खाली समय उपयोग गर्न सकिन्छ ।

सारांशमा, राम्ररी सम्झनका लागि राम्ररी पढ्नुहोस्, राम्ररी बुझ्नुहोस्, त्यसलाई मनमनै याद गर्नुहोस्, फेरि सिक्नुहोस्, फेरि याद गर्नुहोस् । यसरी स्मरणशक्ति विकसित हुँदै र तीक्ष्ण बन्दै जान्छ । आफ्नो दायाँ मस्तिष्कलाई अर्थात् कल्पना, लयात्मकता, शैली र दिवास्वप्नजस्ता कुरालाई उपयोगमा ल्याउन कहिल्यै नबिर्सनुहोस् । यिनको सहायताले स्मरणशक्ति सजिलै खारिँदै जान्छ । आफ्नो दिमाखलाई 'यो यो कुरा सम्भिmराख' भनेर आदेश दिनुहोस् । दिमाखले तपाईंले दिएको आदेश पालना गर्नेछ । पढेको वा सुनेको कुरा राम्ररी फाइलिङ गर्ने, सूचीबद्ध गर्ने र रेकर्डिङ गर्ने कुरामा ध्यान दिनुहोस् । भद्रगोल पारेर थुपारेको भण्डारबाट चाहिएको कुरा समयमै खोजेर निकाल्न सकिँदैन । त्यसैले दिमाखमा सम्झन पर्ने सबै विषयवस्तु राम्ररी व्यवस्थित पारेर मिलाएर राख्नुहोस् । पढ्दा वा सुन्दा नअलमलिनुहोस् । पढेको कुरा राम्ररी बुझ्नुभएको छैन वा सुन्दा राम्ररी सुन्नुभएको छैन भने त्यस्तो अस्पष्ट कुरा सम्झन पनि सकिँदैन । तथ्यहरू पढ्दा तिनको सन्दर्भ र पृष्ठभूमि पनि याद गर्नुहोस्, जसले गर्दा आवश्यक परेको बेला तथ्यहरू सजिलै सम्झन सकिन्छ । जस्तो- रकेटको बारेमा केही तथ्य सम्झनुपर्दा पहिला सगरमाथा टेक्ने निल आर्मस्ट्रङको बारेमा पनि सम्झनुहोस् । पढ्दा पाठको सम्पूर्ण आशय साङ्गोपाङ्ग बुझ्नुहोस्, जसले गर्दा तपाइंलाई जुनसुकै कोणबाट प्रश्न सोधे पनि उत्तर दिन सजिलो हुनेछ । जानकारी र सूचनाहरूलाई स-साना खण्डमा टुक्र्यायाएर सम्झने चेष्टा गर्नुहोस् । यसो गर्दा सम्झन दिमाखलाई धेरै बल पर्दैन । जानकारीहरूको एउटा दिमागी नक्सा तयार पार्नुहोस् ।आत्मविश्वास बढाउनुहोस् । मेरो स्मरणशक्ति सबैको भन्दा तीखो छ, मैले सबैले भन्दा राम्ररी सम्झन सक्छु भन्ने आत्मविश्वास दृढ बनाउनुहोस् । एक दिन मात्र चिताएर पुग्दैन, यस्तो आत्मविश्वास दृढ बनाउन लामो समय मनमनै अभ्यास गरिरहनुपर्छ, दोहोर्‍याइरहनुपर्छ । हीनताबोध त्यागिदिनुहोस् । आफूलाई कमजोर ठान्न थाल्नुभयो भने विस्तारै तपाईं साँच्चै कमजोर बन्दै जानुहुनेछ । आफ्नो स्मरणशक्ति कमजोर छ भनेर सोच्ने यो दुनियाँमा तपाइं मात्र होइन, करोडौं मानिसले यस्तै सोच्छन् । अतः चिन्ता नगर्नुहोस् ।

दिमागको क्षमता असीमित छ भन्ने हेक्का राख्नुहोस् । त्यसलाई कसरी अधिकतम् उपयोग गर्ने भन्नेबारेमा सोचिरहनुहोस् । अल्बर्ट आइन्स्टाइनले भनेकै हुन् : मानिसको मस्तिष्कको १० प्रतिशत पनि उपयोग भएको छैन भनेर । यसलाई पूरापूरा उपयोग गर्न नसके पनि ५० प्रतिशत उपयोग कसरी गर्न सकिन्छ, यसबारेमा सोच्नुहोस् ।

लामो सूची सम्झनुपरेको छ भने सूचीमा भएका कुराहरूलाई एउटै शृंखलामा लिंक गर्नुहोस्, त्यसलाई बढाईंचढाईं अर्थात् अतिरञ्जना गरेर एउटा हास्यास्पद, रंगीन र रोचक कथाजस्तो बनाउनुहोस् र सम्झने चेष्टा गर्नुहोस् । यसरी लामो लामो सूचीहरू पनि सजिलै सम्झनुहुनेछ ।

सूचीमा भएका आइटमहरू सम्झनका लागि तिनलाई परिचित चिज वा वस्तुसँग जोड्ने वा हरेकलाई सुहाउँदो नम्बर दिने पनि गर्न सकिन्छ ।अध्ययनको गति जति तेज हुन्छ, त्यति नै एकाग्रता बढ्छ । त्यसैले लोसे चालले होइन, गतिशील रूपमा अध्ययन गर्नुहोस् ।

फेयर फ्याक्स भर्जिनियामा कबि गोष्टी सम्पन्न

कमल भट्टराई, फ्ययरफ्याक्स भर्जिनिया, जनवरी १२, २००९
महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको शतवाषिर्की अवसरमा अमेरिकाको फेयरफ्याक्स भर्जिनियामा कवि गोष्ठी सफलतापूर्वक सम्पन्न भयो । लेखनाथ भण्डारीको स्वागत वक्तव्यबाट सरु भएको उक्त कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि हनहन्थ्यो हरि घिमिरे । उक्त कवि गोष्ठीमा ५ जना कविहरु होमनाथ सुबेदी, होमराज लम्साल, सुदिपभद्र खनाल, गोविन्दगिरी प्रेरणा र प्रकाश नेपाललाई आफ्ना ३।३ वटा कविता बाचन गर्न अनुमती दिईएको थियो । टीका पुनको संचालनमा सम्पन्न कवि गोष्ठीमा उपस्थित दर्शक तथा श्रोताहरुबाट पतक्ष्य दोहोरो अन्तक्रियाले गर्दा कार्यक्रम राम्रो र झन् रोचक भएको थियो । कवि बाशु श्रेष्ठले कविहरुको परिचय गराउनु भएको थियो भने कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि हरि घिमिरेले बाचित कविताहरुको विस्तृत समिक्षा गर्दै कविता र कवि भनेका श्रीमान् र श्रीमती जस्तै हन् भन्नभयो। उक्त कार्यक्रमको डिसीनेपाल डट कम ले प्रतक्ष्य प्रसारण गरेको थियो।

क्रान्तिकारी हुँ भन्ने ?

माओवादी पार्टी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि देशले विस्तारै काचुली फेर्नेछ,देशमा जताततै शान्ति छाउने छ,लगानीको वातावरण बन्ने छ,अझ सरकारको नेत्रित्व गरेपछि त, माओवादीको सरकार देश र जनताप्रती पूर्ण रुपले उत्तरदायी हुनेछ। दश, प्रन्ध हजार कमाउन विदेशिनु पर्ने छैन,रुल रेगुलेशनको पालना हुनेछ आदी इत्यादी लगायतका राम्रा कार्यले देश नयाँ नेपालमा प्रवेश गर्ने छ भन्ने आशा प्राय सबैले सोचेका थिए । तर,बिडम्बना माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएको तीन वर्ष बिति सक्यो। आफ्नै सरकारले हनिमुन पिरिएड पार गरिसक्यो। यस अवधिमा देशमा बिकास कार्य हुनु कता हो कता महंगी, अभाव र कमजोर शान्तिसुरक्षाले मुलुकलाई आक्रान्त पारेको छ। दिनहुँजसो व्यक्ति हत्याको श्रृंखला बढ्दो छ। जनताले सधैं असुरक्षाको महसुस गरिरहेका छन्। बन्द,अपहरण,हत्या, हिंसा, अशान्ति लुट, असुरक्षामा भारी वृद्धि भएको छ । सर्वसाधारण जनतालाई नेपालमा क्रमिकरूपमा बढ्दै गएको महंगीले यहाँबाट विदेशिन बाध्य बनाउन लागेको छ।


सर्वहारा जनताका लागि राजनीति गर्दै आएको भाषण ठोक्ने राजनीतिक दल माओवादीका एक नम्बरका क्रान्तिकारी हुँ भन्ने नेताहरूलाई पनि देश बिकास तथा चर्को महंगीका विषयमा गम्भीरतापूर्वक सोच्ने फुर्सद कहिल्यै भएन भाषणमा मात्रै चर्को क्रान्तिका कुरा गर्ने व्यवहारमा नउतार्ने प्रबिर्तीको तिब्र गतिमा बिकास भइरहेको छ अर्थात माओवादीको भनाइ, गराइ र व्यबहारमा आकाश जमिनको फरक छ । इमान, जमान,राजनीति सिद्धान्त जनता र मुलुक केही होइनन् आफू र आफ्नो पार्टी भनेर माओवादी सरकारमा गएको हो भने त ठिकै छ, होइन दशौं हजार शहीद, राष्ट्र,अशिक्षा, युद्धका अपांग तथा गरिबीको रेखामुनिका जनताका विषयमा पनि सरकार जवाफदेही हुने पर्ने होइन र? एकातर्फ,अनाबस्यक एककोहोरो सुगारटाइ-आफ्ना लडाकूजत्थालाई नेपाली सेनामा समायोजन गर्ने तर्फ बढी केन्द्रित हुनुले माओवादीको नियतमा प्रसस्त संका गर्ने ठाउँ त छदैछ। अर्कोतर्फ, सर्पले काचूली फेरेजस्तै आफ्ना भाषण फेर्न माओवादी नेताहरु निपूर्ण, ब्यस्त र तल्लिन भएको कारणले गर्दा उनिहरुको कुन चाँही कुरा सत्य हो जनताले कसरी छुट्याउने/पत्याउने?


आफैं सरकारमा भएर मालिक–मजदुरबीच तनाव उत्पन्न गराउनु। मिडियामा तोडफोड ,मालिकलाई शोषक, मजदुरलाई सर्वहारा भन्दै उचाल्नु। स्वतन्त्र प्रेसमाथि अंकुश लगाउन युनियन उचाल्नु माओवादी राज्यसत्ता कब्जा गर्ने नीतिभित्रकै कुरा हुन्। आफै सत्तासिन प्रधानमन्त्री भएर वर्तमान सरकार ढालिए देशको अस्तित्वसमेत नरहने ठोकुवा र जनबिद्रोह मार्फत सत्ता कब्जा गर्ने धम्की दिनुले नेपालको राजनितीमा फेरी अर्को कालो बादल मडारिन थालेको आभाश मिल्छ । जब सरकार नै कानुनी राज्यको खिल्ली उडाउने काममा लाग्छ भने जनताले कसबाट शान्ति सुरक्षाको अपेक्षा गर्ने? अहिलेको स्थितिलाई अध्ययन गर्ने हो यसबाट के स्पस्ट हुन्छ भने हामी अराजकतातिर उन्मुख हुँदै गइरहेका छौं मुलुक नजानिँदो ढंगबाट लोकतन्त्रतिर होइन, अधिनायकवादतिर लम्कँदैछ। ।
जताततै समस्यै समस्या धार्मिक आस्थामा विश्वास नगर्ने पार्टीले पशुपतिनाथको पुजारीमा पशुपति क्षेत्र विकास कोषको नियम क्रमभंग गर्दै सकारात्मक कार्य नेपाली पुजारी नियुक्त गर्यो । कुनै संस्थानको महाप्रबन्धक फेरेजस्तो । तर प्रकृया पुर्याउन सकेन । जसका कारण नागरिक समाज आन्दोलित बन्यो र सरकार झुक्न बाध्य भयो। यसबाट पनि के भान हुन्छ भने यो सरकारले हतारमै निर्णय लिन्छ,दीर्घकालिन सोचको अभाव छ।
विश्वमा जलस्रोतको दोस्रो धनी मुलुक नेपाल हाल अन्धकारमय बनेको छ। हाम्रो लागि यो भन्दा दुर्भाग्यको कुरा अरु के हुन सक्छ? लोडसेडिङ बढाउँदै लगि दैनिक १६ घण्टा पुर्याएपछि मुलुक प्रगति र समुन्नतिको नयाँ युगतिर अग्रसर हुने हैन पछौटे, गरिबी र पुरातनवादी पुरानो युगमा फर्किने लक्षण देखिएको छ । नेपालसँगै प्रजातान्त्रिकरणको युगमा प्रवेश गरेका मुलुकहरु विकासका गतिले कहाँ पुगिसके? तर, हामी नयाँ नेपालको गफ हाँक्दाहाँक्दै टुकी युगमा फर्कदैछौं। यस्तो स्थिति आउनुका पछाडि हाम्रा शासकहरु जिम्मेवार छन्। शासकहरुमा मुलुक र जनताप्रति अलिकति मात्रै जिम्मेवारबोध हुन्थ्यो भने हामी यो स्थितिमा पुग्ने नै थिएनौं। त्यसैले आफ्नो निहित स्वार्थपूर्तिका लागि सिंगो मुलुकलाई भड्खालोमा हाल्नुभन्दा माओवादीका लागि सत्ता हातमा आएको बेला केही गरेर देखाउने राम्रो अवसर पनि हो । उनीहरुले पनि यो कुरा नबुझेका होइनन्। तर, उनीहरु आफैंप्रति इमान्दार नभएको, बोली र व्यवहारको अन्तरले पनि इमान्दार छैनन् भन्ने देखाउँछ। त्यसैले हाल प्रशासनदेखि जनता एकदमै रुष्ट छन्।
कुनै पनि देशको सफलतामा इमानदारिता, दूरदृष्टि र प्रतिबद्धता साथमा भ्रष्टाचारमुक्त कर्मचारीतन्त्र रहनु आवश्यक रहन्छ ।०६३ सालको जनआन्दोलनबाट सफलता प्राप्त गरेपछि नयाँ नेपाल बनाउने सपना हामीले पाएका छौं र देख्यौं पनि । तर आज खोइ हाम्रो सपनालाई कहाँ बज्र पर्‍यो ? हामी अलमलिन थाल्यौं । प्रधानमन्त्री प्रचन्डले पटक-पटक दिएको अभिव्यक्ति 'म कन्फ्युजमा छु' भन्ने वाक्यले हामीलाई झन् सोच्न बाध्य बनाइरहेको छ । जुन जोगी आए पनि कानै चिरेको भनेझैं जसको क्रान्तिकारी सरकार आए पनि देश र जनतालाई उस्तै!देश र जनतालाई उस्तै !!

बुढो गोरु न आफु जोत्ने न अरुलाई छोड्ने

नेपाली कांग्रेसका लागि पार्टी सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला बुढो गोरु समान बनेका छन । त्यो गोरु जो न अरुलाई जोत्न दिन्छ न आफु नै जोत्नसक्छ । जसका कारण कांग्रेस नामको बारी बांझो बन्दै गएको छ । उब्जाउहिन भुमि बन्दैछ । प्रशंग कांग्रेस संसदिय दलको नेताको हो । सबैले अनुमान गरेका थिए अब कोइराला पार्टीको अभिभावकको रुपमा बस्नेछन । आफुभन्दा अगाडि नै नेतृत्व स्थापीत गरेर पार्टी संचालनको विधि सिकाउनेछन अर्थात जोत्न सिकाउने छन । तर छांट देखिएको छैन । उनी न हलो रुपी पार्टीको जुवा आफु छोड्छन न जोत्ने ताकतनै छ ।शरिर बुढो भएपनि मन तरुनो नै हुन्छ भन्ने उखान त छ । तर यर्थाथ यो पनि हो कि मन तरुनो भएर मात्र भएन सोच्ने शक्ति र शारिरिक कि्रयशिलता पनि महत्वपुर्ण हो । त्यसमा पनि अहिले कांग्रेसका कोइराला पछि को नेता हुने होला भन्ने चर्चा यथावत छ । ६ महिना पछि १२ औं महाधिवेशन हुंदैछ । यस्तो बेलामा उनले संसदिय दलको नेतामा पार्टीको भावी नेतृत्व लिनसक्ने नेतालाई चयन गर्न सहज बाटो निर्माण गरी नेतृत्व हस्तान्तरण गरेर वाहवाही पाउनुपर्ने हो ।तर,राजनीतिको अधिकांश समय गाली खाएर अगाडि बढेका कोइराला जीवनको अन्तिमकालमा पनि गालीनै पि्रय रहेको प्रमाणित गर्दै संसदिय दलको नेता आफैं बन्ने दाउंमा लागेका छन ।
window.google_render_ad();
विचरा अरु नेताहरुले गर्ने के बालहठ र बृद्धहठको केही लाग्दैन भन्ने अर्को उखाननै छ । अझै पनि नेतृत्वमै बस्ने रहर गरेपछि कसको के लाग्छ र । संसदिय दलको नेता बन्न कसैले चासो नै नदेखाएका भने हैनन नै । कांग्रेसको संसदिय दलको नेताका रुपमा प्रारम्भमा शेरबहादुर देउवाको नाम आएको थियो । उनले संसदिय दलको नेता बन्ने सर्तमा पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डसंग हार्ने निश्चित भएपनि प्रधानमन्त्रीका लागि भिडेका थिए । तर विचमा च्यंाखे थाप्न आइपुगे रामचन्द्र पौडेल ।
त्यसमा कुलबहादुर गुरुगं पनि थपिएपछि विस्तारै कांग्रेसका संसदिय दलको नेताका विषयमा विवाद बढ्दै गयो । यही मौका छोपेर कोइरालाले अब कसैलाइ नछोड्ने आफैं नेता बन्ने उद्घोष मात्र गरेनन आफु विरुद्ध उठ्ने कोही छ भनेर उल्टो लल्कारे पो ।
कांग्रेसका कोइराला विरासत बोझ बनिसकेको छ । पार्टीका लागि उनले जत्ति गर्नसक्थे गरिसकेका छन । अब उनको पालो भनेको आराम गर्नेनै हो । संविधान सभा चुनावको नतिजाले पनि अब कांग्रेसमा नेतृत्व हस्तान्तरण र रुपान्तरणको बेला भइसकेको स्पष्ट शन्देस दिएको हो नै । कांग्रेसका युवा पुस्ताले पनि यसको माग गरिरहेका छन नै । तर खोइ कोइरालाको कानभित्र त्यो आवाज छिर्न सकेको छैन । उनी अझै टसको मस नभई नेतृत्वमै बस्ने प्रयास गरिरहेका छन नै ।
यसमा मुल समस्या भनेको दोस्रो पुस्ता भनिने लुते नेताहरुका कारण पनि हो । बाहिर जे बोलेपनि कोइरालाको अगाडि चु गर्न सक्दैनन देउवा पौडेल र गुरुगं ।मुल रुपमा अहिले कांग्रेसले लिएको प्रतिपक्षी दलको भुमिका रचनात्मक रुपमा निभाउने हो भने संसदिय दलको नेतमा कि नरहरी आचार्य लगायतका दोस्रो पुस्ताका नेतामा नेतृत्व हस्तान्तरण गर्ने नै हो ।तर के गर्ने यि नेताहरु नै लाचार छन । अरुले पस्किएर दिए खाने न हुन । यदी उनीहरुले बोलेको पुरा गर्ने हो भने यो पाला संसदिय दलको नेता सर्वसम्मत चयन गर्नुहुन्न । हारे हारिन्छ कोइराला विरुद्ध दोस्रो पुस्ताका नेता कोइराला विरुद्ध भिड्नै पर्छ नै ।

पशुपतिको किनारा लाग्यो सेनाको बांकी

चिया पसलमा गफमा ब्यस्त हुनेहरु जसरी पशुपतिको विवादमा धार्मिक युद्धको कल्पना गरिरहेका थिए अहिले अब सेना अगाडि बढेर कु गर्नेसम्मको अडकल काटिरहेका छन ।
यो हप्ता २ वटा विवाद चरम चर्चामा थियो । पहिलो पशुपतिनाथमा नेपाली पुजारी नियुक्ती प्रकृयाको विषयमा उत्पन्न विवाद अनी अर्को नेपाली सेनाले रिक्त रहेको पदमा शुरु गरेको भर्ना छनौटले निम्त्याएको विवाद । पशुपतिनाथको पुजारीमा पशुपति क्षेत्र विकास कोषले क्रमभंग गर्दै नेपाली पुजारी नियुक्त गर्यो । तर प्रकृया पुर्याउन सकेन । जसका कारण नागरिक समाज आन्दोलित बन्यो र सरकार झुक्न बाध्य भयो । उतातिर रिक्त रहेको पदमा सेनाले भर्ना शुरु गर्यो । सरकारमा बसेर सेनाको नेत्व गरिरहेका मन्त्रीहरुले नै यसलाइ माओवादी विरुद्ध शड्यन्त्र भन्दै जनसेनामा समेत नयां भर्ना गर्ने धम्की दिन थाले । प्रधानमन्त्री जनसेनाका कमाण्डरका रुपमा प्रस्तुत भए । अब रक्षा मन्त्री के चुप लाग्थे र । उनले प्रधानसेनापतिलाइ बोलाएर स्ष्टीकरण नै लिए । धन्न पशुपतिनाथको विवाद प्रधानमन्त्री आफैंले साम्य बनाए तर सेनाको विवाद कसले साम्य बनाउने हो अन्यौल कायम छ ।सेनाको विवाद यत्तिसम्म अगाडि बढ्यो कि रक्षा मन्त्री रहेका रामबहादुर थापा बादलले त यही विषयमा प्रधानसेनापति रुक्मागंत कटवाललाइ कार्वाही गरेर हटाइ नयां प्रधानसेनापति नियुक्त गर्नेसम्मको चेतावनी दिन भ्याए । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल पनि बादलको हां मा हां मिलाइरहेका थिए ।उनीहरु दुबैको नजरमा रिक्त सेनाको पदमा नयां नियुक्ती गरेर कटवालले सरकार ढाल्ने गेम खेले भन्ने थियो । अथवा नयां भर्ना भएका सेनाको भरमा फेरी पुर्व राजा बनेका ज्ञानेन्द्र नयां राजाको रुपमा आउनेसम्मको गफ दिन उनीहरु भ्याइसकेका थिए ।यही विचमा प्रधानमन्त्रीको भनाइ र रक्षामन्त्रीको भनाइविच नै आकाश जमिनको फरक पर्न थाल्यो । रक्षामन्त्री यस्तै ताल हो भने प्रधानसेनापतिलाइ कार्वाही गरेर हटाउने धम्की दिन थालेभने प्रधानमन्त्रीले भने प्रधानसेनापति हटाउने कुरा हल्ला मात्र भएको बताउन थाले । तर सहि कुरा के हो भन्नेमा म जस्ता नागरिक अन्यौलमा परे ।सेनाले एक साता अगाडि २ हजार ८ सय ८४ का लागि भर्ना खुल्ला गरेको थियो । सेनाले सरकारवाट स्विकृती लिएरै सो पदमा भर्ना शुरु गरेको र सो नयां भर्ना नभई आन्तरिक रुपमा विभिन्न कारणले रिक्त रहेको पदमा भर्ना लिएको दावी गरेको थियो । तर माओवादीका नेताहरु भने यो शान्ति सम्झौता विपरित भएको भन्दै विरोधमा उत्रिए । उता संयुक्त राष्ट्र संघिय शान्ति मिसन अनमिनले समेत सेना भर्ना प्रकृया तत्काल रोक्न सार्वजनिक विज्ञप्ती जारी गरेर आगोमा घिउ थप्ने काम गर् यो । उता सत्ताधारी दल एमालेले भने सेनाको साथ िदंदै भर्ना प्रकृयामा विवाद नगर्न आग्रह गर् यो । कांग्रेस त प्रारम्भदेखी नै सेनाको पक्षमा थियो ।
तर विवादको समाधान भने अझै हुन सकेको छैन । सेना सरकारवाट स्विकृत कार्यक्रम अनुसार भर्ना गरिएकोमो अडान लिएर बसेको छ भने सरकार जसरी पनि रोक्ने पक्षमा छ ।
चिया पसलमा गफमा ब्यस्त हुनेहरु जसरी पशुपतिको विवादमा धार्मिक युद्धको कल्पना गरिरहेका थिए अहिले अब सेना अगाडि बढेर कु गर्नेसम्मको अडकन काटिरहेका छन । तर हुने चै के हो बादल अझै फाटिसकेको छैन ।

राउटेबाट सिकौं

माघी मान्न राउटेलाई खसी... शीर्षकको समाचार पढ्दा खुसी लाग्यो । खुसी यस अर्थमा लाग्यो कि आफूलाई वनको राजा मान्ने राउटे समुदायका सहायक मुखिया ऐनबहादुरको समूहले प्राप्त गरेको हवाई भाडा जोगाएर आफ्ना जनताका लागि खसी र चामल लिएर अछाम फर्केका छन् । हवाई भाडाबापत सरकारले दिएको थोरै पैसाले आफ्ना जनतालाई खसी र चामल किन्न आफूहरू बसमा आएको बताउँदै ऐनबहादुरले भने, 'पिलेनमा आए पैसा मासिन्छ जनताका लागि पैसा बचाउन बसमा अएको हो ।'
यस भनाइबाट सबै क्षेत्रबाट उपेक्षित भएका राउटे समुदायका मुखियामा आफ्नो समुदायप्रतिको जिम्मेवारी र कर्तव्यबोध कति धेरै छ भन्ने कुरा प्रस्ट हुन्छ । आफ्ना जनताको इच्छा र चाहनालाई कति ख्याल गर्दछन् भन्न्ने कुरा उनको खसी रोजाइबाट नै प्रस्ट हुन्छ । आर्थिक र आधुनिकता हिसाबले गरिब र पिछडिएको भए पनि राउटे जिम्मेवारी र कर्तव्यबोधले सबैभन्दा धनी र अग्रगामी देखिन्छन् ।
यसको साटो आफूलाई सबैभन्दा जानकार र अग्रगामी भ्न्ने हाम्रा नेताहरू जनताप्रतिको जिम्मेवारी र दायित्वबोधका हिसाबले राउटेभन्दा सयौं गुणा पिछडिएका र गरिबीको भूमरीमा छन् । परिवर्तनका वाहक भनेर आफूले आफैंलाई भन्ने हाम्रा नेता तथा अगुवाहरूले देश र जनतालाई हालसम्म के दिए ? लोडसेडिङ र अभावै अभाव । सरकारमा बसेर भ्रम बढाउने नेताले राउटेबाट सिकून् ।
बाख्रा चराउन जाँदा भीरबाट लडेर मरेका र बलात्कारीलाई समेत सहिद घोषणा गरी नेपाली जनताको टाउकोमा थप व्ययभार थप्न आतुर सरकारले राउटेबाट सिकोस् कि जनतालाई थप शोषण होइन, राहत चहिएको छ । सरकारी ढुकुटीबाट मनग्य भत्ता लिएर पार्टीको पोल्टामा हाली, देश गरिब र पार्टीलाई धनी बनाउने राजनेताले सिकून् । संविधान लेखनका लागि जनताको मत प्राप्त गरेर राजधानी छिरेका हाम्रा नेताले दिनहुँजसो संविधान सभा बहिष्कार तथा अवरुद्ध गरेर जनताको करबाट आफ्नो भत्ता थाप्ने हाम्रा सभासदले पनि सिकून् । पूर्व र पश्चिममा बाढीबाट जनताले दुःख पाउँदा कति सांसद र मन्त्री तथा नेताहरूले आफ्नो सुविधाबाट राहत प्रदान गरे ? एकछिन गम्भीर भएर सोचून् । साँच्चै नै नयाँ नेपाल बनाउने हो भने, हामी सबैले राउटेबाट शिक्षा लिउँ र सिकौं । सबैले आ-आफ्नो ठाउँबाट देश र जनताका लागि केही न केही योगदान गरांै

आस्थाको सम्मान गर

पशुपतिनाथका मूल भट्ट र भट्टहरूले राजीनामा दिएपछि सुरु भएको विवाद चर्किंदै गएको छ । पशुपतिनाथ संसारभरिका हिन्दुहरूको आस्थाको केन्द्र हो । सुरुमा पुजारीको नियुक्ति विषयमा रहेको विवाद पछिल्लो समयमा आएर पशुपतिनाथको विवादमा राजनीतिक रङ देखापर्ने सम्भावना बढ्न थालेको छ । यो विशुद्ध धार्मिक, साँस्कृतिक र परम्परागत मुद्दाभन्दा पनि राजनीतिक मुद्दाका रूपमा आगडि बढ्ने खतरा बढ्दै छ । यसैमा टेकेर मुलुकमा भइरहेको अग्रगामी परिवर्तनलाई सहन नसक्ने राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय तत्त्वहरूले खेल्ने सम्भावना बढेको छ । त्यसैले यस सम्बन्धमा सरकारले चनाखो भएरमात्र पुग्दैन, छिट्टोभन्दा छिट्टो समाधानको बाटो पहिल्याउनु जरुरी छ ।
दक्षिण भारतका भट्टहरूले पशुपतिनाथको पूजा गर्न थालेको विसं १८०४ देखि हो । तर पशुपतिनाथमा नेपाली पुजारी राख्नुपर्ने माग पनि तत्काल उठेको विषय होइन । नेपालीमात्र होइन, विश्वभरका हिन्दुका लागि पशुपतिनाथमा भइरहेको विवाद र तनाव चासोको विषय बनेको छ । अझ सर्वोच्च अदालतले अन्तरिम आदेश जारी गरी पुरानै भट्टहरूबाट पूजा गराउन दिएको आदेश दिइसकेको छ । यसपछि नयाँले पूजा गर्न नपाउने र पुराना नमान्ने अवस्था सिर्जना हुने अवस्था छ ।
भारतीय भट्टहरूको राजीनामा स्वीकृतिपछि नेपाली पुजारी नियुक्तिको प्रक्रिया पशुपतिनाथको प्रारम्भिक विवाद थियो । तर पछिल्ला दिनमा विभिन्न प्रकारका सवालहरू उठ्न थालेका छन् । त्यसको पछिल्लो कडीका रूपमा आइतबार पूर्वराजा
ज्ञानेन्द्रको वक्तव्य आएको छ । कट्टर हिन्दुवादी भारतीय जनता पार्टीको कडा आलोचना आइसकेको छ र उसले संघर्ष गर्ने घोषणा पनि गरेको छ ।
नेपाली पुजारीको नियुक्ति गर्ने सरकारी निर्णय आफैंमा गलत
छैन । पशुपतिनाथको व्यवस्थापन अपारदर्शिताका लागि लामो समयदेखि विवादमा पर्दै आएको छ । त्यसका दुई कारण थिए, पहिलो राजदरबारको ठाडो हस्तक्षेप र दोस्रो भारतीय भट्टहरू तथा त्यसको सञ्चालन संयन्त्र । सरकारले त्यसलाई पारदर्शी बनाउन खोज्नुलाई गलत भन्न मिल्दैन । तर जुन विधि र प्रक्रिया सरकारले पुजारी नियुक्तिमा अपनायो, त्यसले धेरै आशंका पैदा गराएको छ ।
सर्वोच्चको आदेश मान्नु सरकारको कर्तव्य र विधिको शासनलाई पालन पर्नु हो । जुन ढंगको अभिव्यक्ति संस्कृतिमन्त्रीबाट आएको छ, त्यसले विवादलाई बढाव दिने काममात्र गर्नेछ । धार्मिक, साँस्कृतिक र परम्परागत विषय सबैका लागि संवेदनशील कुरा हुन् । यसमा बोल्दा वा नयाँ कामको थालनी गर्दा सरोकारवालाको सहमति लिनु आवश्यक छ ।
अब सरकारले तत्काल पशुपतिनाथसँग सरोकार राख्ने सबैसँग संवाद र छलफलको थालनी गर्नुपर्छ । उनीहरूको गुनासो र यथोचित मागलाई सम्बोधनका लागि कदम चाल्नुपर्छ । त्योभन्दा पहिला तत्काल पशुपतिको नित्य पूजामै आप्ठ्यारो परेको छ, त्यसका लागि अस्थायी प्रकृतिका कामचलाउ व्यवस्था गर्नु जरुरी छ । दीर्घकालीन असर पर्ने खालका निर्णयहरू र पुजारीको नियुक्तिका लागि सरोकारवालाहरूसँगको छलफलबाट विधि र प्रक्रिया निर्धारण गर्न सकिन्छ ।
पशुपतिनाथसँग लाखौं भक्तजनको आस्था जोडिएको छ । पुजारी नियुक्ति कुनै संस्थानको महाप्रबन्धक फेरेजस्तो राजनीतिक नियुक्तिको विषय होइन । सबै सरोकारवाला र आमनागरिकसमक्ष सरकारले आफ्नो निर्णयको औचित्य पुष्टि गर्न र भक्तजनहरूको आस्थाको सम्मान गर्न सक्नुपर्छ ।from kintipur

असल नेता कसरी बन्ने ?

नेता बन्ने भन्दा खेरि हामी के बुझ्छौँ ? नकारात्मक अर्थमा ठूल्ठूलो स्वरमा भाषण गर्ने, आˆनो गुट बनाउने, अरूलाई चर्को गाली गर्ने आदि गुण हाम्रो मनमा आउनसक्छ । सकारात्मक अर्थमा भने महात्मा गान्धी, विवेकानन्द, गणेशमान सिं, माओत्से तुंग, अब्राहम लिङ्कनजस्ता उच्च व्यक्तित्व पनि आउनसक्छन् । नेताको नकारात्मक छविले 'धत् नेता पनि बन्ने र !!' भन्ने विचार आउनसक्छ भने गान्धीजस्ता महान् सकारात्मक छविले 'अहो म पनि नेता बन्नसक्छु र ? त्यस्तो महान् व्यक्तित्व ममा कहाँ छ र ?' भन्ने विचार आउनसक्छ ।
नेताको वास्तविक अर्थ यी दुवै विचारभन्दा फरक छ । 'नेतृत्व' एउटा गुण हो जुन प्रत्येक व्यक्तिमा हुन्छ । हामी प्रत्येकभित्र एउटा नेता छ । अर्थात् प्रत्येक व्यक्तिभित्र नेतृत्व गर्ने गुण लुकेको हुन्छ, नेता बन्ने गुण लुकेको हुन्छ । हाम्रो व्यक्तित्वको विकास भनेकै आफूभित्र सुशुप्त अवस्थामा रहेको नेतृत्व गुणको विकास गर्नु हो ।
नेता बन्न लाखौँ मानिसको भीडलाई पछाडि लगाउनुपर्छ भन्ने होइन न त चर्को आवाज हुनु नै जरुरी छ । नेतृत्व भन्ने कुरा आफैँबाट सुरु हुन्छ । असल नेता बन्ने पहिलो खुड्किलो हो आपै"mलाई नेतृत्व गर्ने । जसले आपै"mलाई नेतृत्व गर्न सक्दैन ऊ अरूको नेता कसरी बन्नसक्छ ? नेतृत्व क्षमता व्यक्तिको आन्तरिक गुणमा आधारित कुरा हो ।
त अब हेरौँ असल नेताका के के गुण हुन्छन् त भन्ने कुरामा । राम्रो नेताका गुणहरू हुन् ।
१. बलियो इच्छाशक्ति
२. आत्मविश्वास हुनु
३. अभिप्रेरित गर्न सक्ने क्षमता
४. जिम्मेवारी र उत्तरदायित्वको भावना
५. प्रभावकारी सञ्चार सीप
६. इमानदार सोच र चरित्र
७. त्यागको भावना
को कति ठूलो नेता हो भन्ने कुरा उसको पछाडि लागेको भीडले होइन, उसको लक्षले निर्धारण गर्छ । लक्ष व्यक्तिगत पनि हुनसक्छ वा सामूहिक । कसैले राम्रो डाक्टर वा लेखक बन्ने लक्ष लिएको छ भने त्यो पनि राम्रो नेता हो । तत्कालै उसको पछाडि कोही नहुनसक्छ तर उसले आपैँ mले आपै"mलाई लक्ष्यतिर नेतृत्व गर्दैछ । कालान्तरमा उसबाट पे्ररित भएर मानिसहरू उसको पछाडि लाग्न पनि सक्छन् । लक्ष्य सानो छ वा ठूलो छ, वैयक्तिक छ वा सामाजिक भन्नेभन्दा पनि कति दह्रो छ भन्ने कुरा बढी महìवपूर्ण हुन्छ । साथै कति यथार्थपरक छ भन्ने कुरा पनि त्यतिकै महìवपूर्ण हुन्छ । आफूले गर्नै नसक्ने ठूलो महìवाकाङ्क्षा राखेर चाँडै हार खानुभन्दा आफूले सक्ने र चित्तबुझ्दो लक्ष्य राख्नु राम्रो हुन्छ तर लक्ष्यबिना बाँच्नुको केही अर्थ छैन । लक्ष्यले नै जीवनलाई अर्थ प्रदान गर्छ ।
सफलताको भर्‍याङ नै आत्मविश्वास हो । लक्ष्य प्राप्त गर्न बाहिरी वातावरणभन्दा पनि आत्मविश्वास बढी सहयोगी हुन्छ । आत्मविश्वास छ भने अझै बढाउन सकिन्छ, छैन भने पनि पैदा गर्न सकिन्छ । फेरि आत्मविश्वास भन्ने कुरा सुरुमा कम भए ता पनि काम गर्दै गएपछि बढ्दै जाने कुरा हो । आत्मविश्वास छैन भनेर हतोत्साही हुनु जरुरी छै्रन । लक्ष्य प्राप्तितिर अघि बढ्दै गएपछि आत्मविश्वास बढ्दै जान्छ । बाधा र असफलता आउँदा पनि आत्मविश्वास नगुमाई निरन्तर लक्ष्यतिर बढिरहनु पनि राम्रो नेताको गुण हो ।
लक्ष्य र कामप्रति सधैँ उत्प्रेरित भइरहनु नेताको गुण हो । यदि तपाईंको लक्ष्य सामूहिक वा सामाजिक छ भने अरूलाई साझा लक्ष्यप्रति उत्प्रेरित गराइराख्नु पनि उत्तिकै आवश्यक छ । के. एम. केलीले भनेको छन्- हाकिमले 'गर' भन्छ भने नेताले 'गरौँ' भन्छ । यस्तो सोचले अरूलाई उत्प्रेरित गर्छ । उत्प्रेरणा दुई किसिमका छन्- आन्तरिक उत्प्रेरणा र बाहृय उत्प्रेरणा । आन्तरिक उत्प्रेरणाहरू हुन् - लक्ष्य प्राप्तितिर अघि बढ्दा प्राप्त हुने खुसी, सन्तुष्टि, गर्व, आत्मसम्मान । बाहृय उत्प्रेरणाहरू हुन्- तलब, पैसा, सुविधा, पदोन्नति, आदि । राम्रा नेता बाहृय उत्प्रेरणामा मात्र निर्भर हुँदैनन् । उनीहरूमा आन्तरिक उत्प्रेरणा बलियो हुन्छ ।
को कति राम्रो नेता हो भन्ने कुरा ऊ कति जिम्मेवार छ भन्ने कुराबाट प्रमाणित हुन्छ । राम्रो नेता सम्पूर्ण अर्थात् शतप्रतिशत जिम्मेवार हुनु जरुरी छ । ठूला कुरामा मात्र होइन सानोभन्दा सानो कुरामा पनि उत्तरदायित्वपना देखाउनु पर्छ । जो जिम्मेवार हुँदैन, ऊ विश्वासिलो बन्न सक्दैन । जो विश्वासिलो हुँदैन, उसको पछाडि कोही लाग्दैन । आˆनो जिम्मेवारी पन्छ्याएर अरूलाई दोष दिइरहने वा अरूको दोष मात्र देख्ने व्यक्ति राम्रो नेता हुन सक्दैन । राम्रो नेताले व्यक्तिलाई मात्र होइन परिस्थितिलाई पनि दोष दिई रहँदैन । उसले बुझेको हुन्छ कि अप्ठ्यारो परिस्थितिको बाबजुद नै काम गर्नु छ, अप्ठ्यारा मानिसको बीचमै कार्य गर्नुछ ।
राम्रो नेता बन्न प्रभावकारी सञ्चार सीप हुनु अत्यन्त जरुरी छ । प्रभावकारी सञ्चार सीप भनेको भाषण गर्न जान्नु नै मात्र होइन । भाषण गर्दा महात्मा गान्धीको पिंँडुलाको मासु काँप्ने गर्छ । यसको अर्थ गान्धी राम्रो नेता होइन भन्न मिल्दैन ।
अरूको कुरा सुन्नसक्नु, बुझ्नसक्नु सञ्चारको पहिलो सीप हो । आˆनो कुरा इमानदारीपूर्वक र स्पष्टसित भन्नसक्नु दोस्रो सीप हो । जिज्ञासाले भरिएका प्रश्न गर्नसक्नु तेस्रो र अत्यन्त महìवपूर्ण सञ्चार सीप हो । सञ्चार र सिकाइलाई यहाँ एकै ठाउँमा राखिएको छ । सिक्न चाहने प्रवृत्ति सञ्चारमा प्रकट हुन्छ । सञ्चार भनेको आˆनो कुरा जोडदार रूपले भन्ने मात्र होइन, अरूको कुरा सुन्ने र अरूबाट सिक्न तयार हुँदा बल्ल सञ्चारको लागि बाटो खुल्छ । अरूको कुरा बुझ्न खोज्नेले धेरै कुरा सिक्छ । अरूलाई बुझ्न र अरूबाट सिक्न धेरै भन्नुभन्दा पनि सुन्नु र सोध्नु महìवपूर्ण हुन्छ । अरूको कुरा बुझिसकेपछि आफूलाई स्पष्टरूपमा अभिव्यक्त गर्नु पनि उत्तिकै जरुरी हुन्छ । भाषण गर्ने सीप कसैकसैमा जन्मजात हुनसक्छ तर सञ्चार सीप सिकेर र अभ्यास गरेर बढाउने कुरा हो ।
असल नेताको लागि लक्ष्य हुनु मात्र प्रशस्त छैन । लक्ष्यको साथसाथै मूल्य-मान्यता र आदर्श हुनु पनि उत्तिकै जरुरी हुन्छ । अझ भनौ कहिलेकाहीँ मूल्य-मान्यताको लागि प्राप्त हुन लागेको उपलब्धि पनि त्याग्न सक्नुपर्ने पनि हुनसक्छ । साँच्चिकैको नेताले लक्ष्य प्राप्तिको लागि मूल्य-मान्यता र आदर्शलाई त्याग्दैन । आफूले एकपल्ट स्थापित गरेको आदर्शलाई त्यागेर लक्ष्य हात पार्नेतिर लाग्दैन । उसमा इमानदारी हुन्छ, उसको दूरदृष्टि हुन्छ र मूल्य-मान्यताको विरुद्धमा गएर तत्कालै लक्ष्य प्राप्त गर्नुभन्दा ढिलै सही आदर्शसहित लक्ष्य प्राप्तिमा ऊ लागेको हुन्छ । उसमा केबल लक्ष्य प्राप्त गर्ने चाहना हुँदैन, आवश्यक परे त्याग गर्न सक्ने उच्च गुण पनि हुन्छ । यस्तै गुणले कुन नेता कुन स्तरको छ भनेर चिनिने हुन् ।
नेताका सात गुणमध्ये माथिका पाँच गुणले कुशल नेता बनाउँछ भने तलका दुईले महान् नेता बनाउँछ ।
नेतृत्व सीपको बीउ प्रत्येक व्यक्तिभित्र हुन्छ । यसलाई कति हुर्काउँदै बढाउँदै लाने भन्ने कुरा हाम्रो सिकाइ र अभ्यासमा भर पर्छ ।R मानन्धर

मान्छेहरू भ्रममा छन्

मानिसहरु अझै भ्रममा छन्। सबैले सोचेका थिए– माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएपछि शान्ति छाउने छ। लगानीको वातावरण बन्ने छ। दश, प्रन्ध हजार कमाउन विदेशिनु पर्ने छैन। संक्षेपमा भन्नुपर्दा देश नयाँ नेपालमा प्रवेश गर्ने छ। तर, माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आएको तीन वर्ष बित्न थालिसक्यो। सरकारमा पुगेको सय दिन बितिसक्यो। यस अवधिमा माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले बोलेका र व्यवहारमा देखिएका कुराहरुमा आकाश जमिनको फरक छ। जनताले नेताको मूल्यांकन गर्ने कुरा पनि त्यही नै हो। प्रचण्डले व्यापारीहरुसँग भेट्दा 'अब हामी आर्थिक क्रान्ति गर्छौ, स्वदेशी पूँजीको संरक्षण गर्छौं।' भनेर एक पटक होइन, दश पटक आफ्नो प्रतिबद्धता दोहोर्‍याए। परिणाम– भएभरका उद्योगधन्दामा माओवादी कार्यकर्ताले ताला ठोके। सम्पूर्ण उद्योगहरु बन्द भए। प्रचण्डले मानवअधिकारवादीसँग भेट्दा हामी मानवअधिकारप्रति प्रतिबद्ध छौं, मानवअधिकार हनन् गर्नेहरु माथि कारवाही गर्छौ भने। परिणाम– रामहरि श्रेष्ठको माओवादी क्याम्पभित्रै हत्या भयो। रामहरिका हत्यारालाई माओवादी सरकारले संरक्षण दियो। प्रचण्डले पत्रकारहरु सामु भेट्दा 'हामी प्रेस स्वतन्त्रताको सम्मान गर्छौं। पत्रकारहरुमाथि भएका हत्या हिंसाको छानविन गरी दोषीलाई कारवाही गर्छौ भने। परिणाम– हिमाल मिडियामा तोडफोड भयो। ठूला दैनिकमा माओवादी कार्यकर्ताले धावा बोले। वीरेन्द्र साहका हत्याराको मुद्दा 'क्याविनेट' बाटै फिर्ता लिइयो। यो भन्दा निर्लज्जता अरु के हुनसक्छ? जनतालाई एक पटक ढाँट्न सकिएला, पटक–पटक ढाँट्न सकिन्न। त्यो पनि प्रधानमन्त्रीको कुर्चीमा बसेर। माओवादी नेताका बोली र व्यवहारबीचका केही उदाहरण मात्र हुन्। यी उदाहरणभित्र थुप्रै पीडाहरु लुकेका छन्। यसले के देखाउँछ भने माओवादीहरु अझै सच्चिएका छैनन्। सच्चिन तयार पनि छैनन्। कि त माओवादी नेताहरुले भन्नुपर्‍यो– माओवाद भनेकै जंगली शासन हो भनेर। होइन भने लोकतन्त्रको आवरणमा अधिनायकवाद थोपर्न पाइन्न। हुन त जनताले बुझेको माओवाद र प्रचण्ड–बाबुरामले बुझेको माओवाद फरक फरक छ। प्रचण्ड बाबुरामको माओवादमा प्रेस स्वतन्त्रता, व्यक्तिगत स्वतन्त्रता केही पनि हुन्न। त्यहाँ मानवअधिकार पनि हुन्न। उद्योगधन्दा कलकारखाना चलाउन पनि पाइन्न। यदि उनीहरुले यही बाटोमा नयाँ नेपाललाई डोहोर्‍याउन खोजेका हुन् भने त्यो जनतालाई स्वीकार हुने कुरै भएन। माओवादी नेताका भनाइ र गराइले मुलुक नजानिँदो ढंगबाट लोकतन्त्रतिर होइन, अधिनायकवादतिर लम्कँदैछ। यसको संकेत आफैं सरकारमा भएर मालिक–मजदुरबीच तनाव उत्पन्न गराउनु। मालिकलाई शोषक, मजदुरलाई सर्वहारा भन्दै उचाल्नु। स्वतन्त्र प्रेसमाथि अंकुश लगाउन युनियन उचाल्नु माओवादी राज्यसत्ता कब्जा गर्ने नीतिभित्रकै कुरा हुन्। यसर्थ सिंगो नेपाल र नेपाली जनता माओवादी अधिनायकवाद भोगिरहेका छन्। अब नेपाली जनता त्यो बाटोमा लोकतनत्रलाई जान नदिन जागरुक बन्नुपर्ने बेला आएको छ। लोकतन्त्रले एक पटक बाटो बिराएपछि त्यसलाई लिकमा ल्याउन फेरि ठूलै संघर्ष गर्नुपर्ने हुन्छ। त्यसैले आफ्नो निहित स्वार्थपूर्तिका लागि सिंगो मुलुकलाई भड्खालोमा हाल्नुभन्दा सत्ता हातमा आएको बेला केही गरेर देखाउने यो राम्रो अवसर पनि हो माओवादीका लागि। उनीहरुले पनि यो कुरा नबुझेका होइनन्। तर, उनीहरु आफैंप्रति इमान्दार नभएको कारण चौतर्फी अन्यौलता बढेको छ। बोली र व्यवहारको अन्तरले पनि उनीहरु आफ्ना वचनबद्धताप्रति इमान्दार छैनन् भन्ने देखाउँछ। प्रचण्ड बाबुरामले ०६२ सालमा एकजना पत्रकारलाई अन्तर्वार्ता दिँदै– 'संविधान सभाबाट सत्ता आए पनि हामी त्यसमा बस्दैनौं, हामी 'स्टेटमेनसीप' मा जान्छौं।' भनेका थिए। तर, प्रचण्ड–बाबुराम आज कहाँ छन्? किन छन्? के गर्दैछन्? के गर्न खोज्दैछन्? आम नेपाली जनताले यी प्रश्नहरुका जवाफ नखोज्ने हो भने माओवादीलाई बुझ्न सक्ने छैनन्। उनीहरुले 'चिल आयो भन्दै चल्ला' टिप्ने छन्।